1-dars - Kirish

Kirish

So'ngi paytda Internetni shiddat bilan rivojlanishi va uning foydalanuvcxilari sonini kundan-kunga ortib borishi bois Internetda turli yo'nalishda web sahifalar soni ham ortib bormoqda. Internet orqali savdo-sotiq ishlarini olib borish , masofadan turib universitetlarga o'qishga kirish va nufuzli universitetlar diplomini olish ham mumkin. Turli provayderlar nafaqat firma va kompaniyalar balki dunyo bo'ylab millati, dini va tilaidan qatiy nazar oddiy fuqarolar uchun ham internetda o'z sahifalarini joylashtirish imkoniyatini taklif etmoqda. Internetda o'z sahifangizni yaratish uchun siz albatta web sahifa yaratish texnalogiyasi haqida dastlabki tushunchaga ega bo'lishingiz lozim.
Ushbu qo'llanma bilan tanishib chiqsangiz web sahifa yaratish usullari va uning uchun eng zarur bo'lgan - HTML - hyper text markup language (gippermatnlar belgilash tili) haqida dastlabki ma'lumotga ega bo'lasiz. HTML - bu dasturlash tili emas, balki web safivada matn, tasvir va boshqa ma'lumotlarni qanday ko'rinishda joylashtirilishini belgilovchi vosita.

WEB SITE nima?
Agarda internetda ishlagan bo’lsangiz siz internet sahifasi nima ekanligini ko’rgansiz.
Misol qilib http://www.google.uz yoki http://www.mail.uz kabi sahifalar bular hammasi Internet sitelardir, ularni har bir oynachasi bir web sahifadir.
Har bir internet sahifa HTML ko’dlari orqali yaratiladi. HTML bu HyperText Markup
Language. Bu degani, bir programmalash tilidir.
URL nima?
URL bu Uniform Resource Locators, ya’ni bu har bir site’ning nomidir.
Har bir site nomi hech yerda qaytarilmaydi va boshqa joyda ishlatilmaydi. Bu
qaytarilmas site nomidir. Misol uchun http://www.mail.uz faqatgina bittadir, boshqa
hech qayerda shu nomli site ocxilishi mumkin emasdir, va ocxilmaydi ham.
URL to’rt qismdan iboratdir.
Protocol://ServerName:PortNumber/FileName
Protocol: bu http protokolidir.
ServerName: mail.uz
PortNumber: 80, agarda hech narsa yozilmagan bo’lsa bu avtomatik ravishda 80
portdir.
FileName: Ko’pincha ko’rsatilmaydi, serverning ishlashiga bog’liqdir.
TEG tushunchasi
HTML sahifa nima? - bu oddiy text fayl bo'lib, .html qisqartmasiga ega. HTML sahifani yaratish uchun maxsus dastur shart emas. Matin tahrirlovchi har qanday dastur orqali HTML sahifa yaratish mumkin. Ana shunday matn tahrirlovchi oddiy dasturlardan biri bo'lgan Notepad (Блокнот), Windows muhitida ishlovchi har bir kompuytreda mavjud. HTML sahifaning asosiy elementlaridan biri bo'lgan Teglar haqida dastlabki tushunchaga ega bo'lsak
HTML TEG:
Bu HTML hujjatdagi turli elementlarni (matn, tasvir va boshqalar) web sahifada qanday ko'rinishda aks etirish lozimligini brauserga ko'rsatuvchi komandalar. Teglar malum o'lcham va vasifani bajaruvchi komandalardir.
Teg quyidagi ko'rinishda bo'ladi:
<TEG>hujjat elementi</TEG>
Ko'rib turgasningizdek teglar '<>' uchburchaksimon qo'shtirnoq ichiga olib yoziladi. Uchbur-chaksimon qo'shtirnoq ichiga Teg nomi va uning o'lchamlari yoziladi.
Quyida teg va uning o'lchamlari yozilishiga misol keltirilgan:
<B><FONT COLOR=red>Hello World!</FONT></B>
Misolda keltirilgan teglar HTML hujjatga kiritilganda Hello World! jumla qizil rangda, ajratilib yoziladi. Teglar orasida kiritilgan matn, teg o'lchamlarida qanday komandalar berilgan bo'lsa shu komandalarga bo'ysingan holda ekranda hosil bo'ladi. Bu misolda Hello World! jumlasiga nisbatan ikkita teg ishlatilgan. 1 - teg <B> va 2 - teg <FONT>. Hello World! jumlasidan keyin yana ikki teg </B> va</FONT> yozilgan. Bularning farqi shundaki, birinchi ikkita teg ochuvchi va jumladan so'ng yozilgan ikkita teg esa jumla oldida yozilgan teglarni davomi ya’ni yopuvchi teglardir. Yopuvchi teglarning vazifasi ocxilgan teg ta'sir maydoni tugaganligini belgilashdan iborat. HTML hujjatda deyarli barcha teglarni yopish lozim. '/' slesh belgisini qo'shish orqali yopuvchi teg yasaladi.
Eslatma:
Har doim eng oxiri ochgan tegni birinchi navbatda yopishni unitmang. Teglarning ocxilish va yopilish tartibini alishtirib yubormang, aks holda xatoliklar kelib chiqishi mumkin.
Endi e’tiboringizni <FONT COLOR=red> ga qaratamiz FONT (shrift) teg nomi, COLOR (rang) - esa tegning tarkibidagi qo'shimcha o'lcham, red (qizil) - rangning belgisi. Bu teg matnni qizil harflar bilan yozilishini anglatadi. Ayni misolda ranglarni o'zgartirish uchun red so'zi orniga boshqa rang nomini kiritish kifoya. Mant shu zahoti siz kiritgan rang bilan ifodalanadi. Ushbu teg va uning qo'shimcha o'lchamlari qanday yozilishini eslab qoling. Bu sizga keyinchalik ham kerak bo’ladi. Teglarning o'chami bir nechta bo'lishi mumkin va ularni kiritganda har- biri orasida bo'sh katakcha ya’ni probel qoldirishni esdan chiqarmang.
Teglarni ishlatish shartlari
Siz HTMLda teg tushunchasi haqida qisqacha tushunchaga ega bo'ldingiz. HTML teglarni ishlatganda ularni to'gri yozish muhim ahamiyatga ega. Quyida teglarni to'gri yozish va ishlatish shartlari haqida so'z yuritamiz. Bu borada quyidagi qoidalar mavjud:
• Barcha teglar uchburchakli qo'shtirnoq ichida yoziladi: <TEG>
Ochuvchi teg -uchburchakli qo'shtirnoq, teg nomi va uning qo'shimcha o'lchamlari (zarur bo'lgan taqdirda). Yopuvchi teg - uchburchakli qo'shtirnoq, '/' slesh belgisi va teg nomi.
• Probel orqali yoziluvchi teglar o'lchamlari.
Teg nomidan so'ng uning qo'shimcha o'lchamlari bo'lishi mumkin. Barcha o'lchamlar probel orqali ajratib yoziladi. Bitta harf hajmidagi bo'sh joy qoldirilish HTMLda probelni anglatadi.
<TEG 1 - O'lcham = yuklatilgan vazifa 2 - O'lcham = yuklatilgan vazifa ...>
• Qo'shtirnoq ichida yoziluvchi yuklatilgan vazifalar ma'nosi.
Ma'lum vazifani bajaruvchi komandalar tenglik belgisidan so'ng qo'shtirnoq "..." ichida yoziladi. Agar probel ishlatilmagan taqdirda qo'shtirnoqni tushirib qoldirish mumkin. <FONT SIZE=2 FACE="Times Roman"> Har xil xatoliklar kelib chiqishini oldini olish uchun qo'shtirnoqlarni ishlatish maqsadga muvoffiq.
• Aksariyat teglar yakunlash komandasini talab qiladi.
Agar siz tegni yopmagan taqdiringizda aksariyat hollarda xatolik kelib chiqmaydi. Ammo ochilgan teg o’lchamlari butun hujjatga ta'sir qiladi. Jadval ichida yopilmagan taqdirda bu xatolikni keltirib chiqarishi mumkin. Bu haqda jadvallar tuzish bo'limida so'z yuritamiz.
• Teglarni yopish qoidasi
Har doim teglarni qatiy tartibga rioya qilgan holda yoping. Birinchi navbatda eng ohiri ocxilgan teg yopiladi va shu tariqa navbati bo'yicha barchasi yopiladi. <TEG1> <TEG2> <TEG3> ... </TEG3> </TEG2> </TEG1>
• Teg harflar yozish shartlari.
HTML hujjatda teglarni katta yoki kichik harflar bilan yozilishi hech qanday ahamiyatga ega emas. Hamma teglarni katta yoki kichik harflar bilan yozishingiz mumkin hattoki mana bunday <tEg></TeG>
Sizga maslahimiz: barcha teglarni bir xil shakilda yozgan maqul.
• Teg o'lchamlarini yozish tartibi qanday bo'lishi ahamiyatsiz.
Teg tarkibidagi o’lchamlar qanday tartibda yozishingiz hech qanday o’zgarishlarga sabab bo'lmaydi. Quyidagi ikki variyant ham to'g'ri:
<TEG 1 - o'lcham=yuklatilgan vazifa. 2 - o'lcham=yuklatilgan vazifa. 3 - o'lcham=yuklatilgan vazifa.>
<TEG 3 - o'cham=yuklatilgan vazifa. 1 - o'lcham=yuklatilgan vazifa. 2 - o'lcham=yuklatilgan vazifa.>
HTML hujjat ichki tarkibi
Har qanday HTML hujjat ichki qismi quyidagilarda tashkil topgan bo'ladi:
<HTML>
bu teg HTML hujjatni ochish uchun hizmat qiladi va u HTML hujjatning birinchi ochuvchi va ohirgi yupuvchi teg. Uning yagona vazifasi, mazkur hujjatni ochayotgan dasturga bu fayl HTML hujjatligi haqida axborot berishdan iborat.
<HEAD>
HEAD tegidan so'ng HTML hujjatning sitemaviy axborotlari haqida ma'lumot beradi.
<TITLE>
Bu teg ochuvchi teg <HEAD> va yopuvchi teg /HEAD> orasida yoziladi. Ochuvchi va yopuvchi TITLE orasida kiritilgan axborot siz yaratayotgan hujjat nomini anglatadi. Siz kiritgan nom Brauser dasturi tomonidan va internetdagi qidiruv tizimlari tomonidan ishlatiladi.
<BODY>
BODY ochuvchi va yupuvchi teglari orasida yozilganlarning barchasi sizning HTML hujjatingizning tanasi hisoblanadi. Agar siz ushbu teg orasiga matn yozsangiz yoki tasvir kiritsangiz - bularning barchasini brauser ekranda namoyish etadi.
Har qanday HTML hujjat quyida keltirilgan tartibda yozilishi shart: