Паролингизни унутдингизми?
Login
Left, Right, Center Left, Center, Right Center, Left, Right



Stiv Jobs

Стив Жобс

Бутунги кунда Стив Жобс (Steve Jobs)нинг номи компьютер саноатида асосий номлардан бири, бу саноатнинг ривожига улкан ҳисса қўшган одам сифатида тилга олинади. Ўтган асрнинг 70-йилларида у ўзининг дўсти Стив Возияк билан "Аррlе" компаниясига асос солган эди, ҳозир ўзи шу компаниянинг раҳбари.

У ўзини ҳозирги замон шахсий компьютерларнинг оталаридан бири деб ҳисобласа бўлади, негаки, мана шу инсоннинг хизматлари туфайли компьютер деб аталаган матоҳ қимматбаҳо муҳандислик жиҳозидан истеъмол товарига айланди.
Бундан ташқари, у бошқарув соҳасида мўьжизадай бўлиб кўринган услуб яратган менеджер ҳамдир, бунга 90-йиллардан бошлаб бутун тадбиркорлик олами гувоҳ бўлиб келаётир. Синиб-синиб, инқироз ёқасига келиб қолган компания жарга ана қулайман-мана қулайман деб турган бир паллада мана шу инсоннинг ақл-тафаккури сабаб қайта тикланди, ўз соҳасининг етакчи компаниясига айланди. Истеъмол нуқтаи назаридан қараганда, "Аррlе" компанияси деганда "Macintosh" компьютерларини, "iPod" плеерларини, яқинда сафга қўшилган 'iРhоnе" маҳсулотларини тушунади одамлар. Компаниянинг йиллик савдо ҳажми 20 млрд $ ни ташкил этади, "Аррlе" нинг акциялари эса 2009 йилда икки баравар қимматлашди.

 

1997 йилда (Жобс "Аррlе" компаниясига қайтиб келган йил) бу компания ҳозир эгаллаб турган ўрнига чиқиб олади деган гап ҳеч кимнинг етти ухлаганда тушига ҳам кирган эмасди. Эҳ-ҳе, ўшанда "Аррlе" "Мiсrosoft"га ҳам, IВМга ҳам шахсий компьтерлар сотиш бўйича бозорларни бой бериб қўйган эди. Ажабо, дунёга шахсий (персональ) компьютердай ажойиб матоҳ туҳфа қилиб келган "Аррlе"дай навқирон компания ҳам келиб-келиб инқироз ёқасида, қуламаслик учун жой қидириб қолиши мумкинлиги... ҳаммани ҳайратга соларди. Ҳа, худди шундай бўлди — "Аррlе" синиш даражасига келиб қолди, пулларини йўқотди, истеъдодли мутахассисларини йўқотди, обрўси тушиб кетди. Булар бундан 10-12 йиллар муқаддам бўлиб ўтган гап. Энди эса Macintosh аста-секин компьютерлар бозоридан жой эгаллаяпти, унинг дастурий Windows платформали компьютерлари ҳам секин-аста ўз харидорларини топяпти.

Навбатдаги ҳикоямиз мана шу одам ҳақида. "Аррlе"нинг олмасини жаҳон узра баланд кўтарган Стив Жобс Сан-Франциско шаҳрида 1955 йил 24 февралда туғилди. Чақалоқнинг туғилгани ҳаммани қувонтирди, дейиш қийин, гап шундаки, гўдак туғилганда унинг ёш ота-онаси ҳали никоҳдан ўтмаган эди. Стивнинг онаси — аспирант қиз Жоанна Карол Шибл чақалоқни бир ҳафтадан сўнг, асранди фарзанд қилиб бошқа бировга бериб юборади. Гўдакнинг отаси суриялик Абдулфаттоҳ Жандалий ҳам аспирантурада ўқирди. Жоанна ўғлидан кечгани билан уни ўқиган олий маълумотли одамлардан иборат булган оила асраб олишини, Стив ҳам коллежларда ўқиб илм олишини жуда хоҳларди. Стивен ўзининг туғилиши билан боғлиқ бўлган ўша ғалати воқеаларни шундай эслайди: "Мени туққан онам гўдагини боқиб оладиганлар ўқиган одамлар бўлишини истаган ва шу шарт билан мени ўғилликка беришга рози бўлган. Асраб олишга рози бўлган одамлар — эри юрист эканини билгач, фарзандини беришга аҳд қилган. Мен дунёга келишимга бир дақиқа қолганда юрист ва унинг рафиқаси менинг қиз бўлиб туғилишимни исташган, шуни кутишган экан, бинобарин, улар қиз чақалоқдан умидвор бўлиб, мендан воз кечишади. Фарзанд асраб олишни хоҳловчилар рўйхатида менинг ота-онам ҳам навбатда турган экан, ярим тунда уларга туғруқхонадан телефон қилишади-да: "Мана, ўғил бола туғилди, фарзанд қилиб оласизларми?" деб сўрашади. Булар рози бўладилар. Туққан онам аниқлаб билса, бу оиладаги аёл умуман коллежда ўқимаган, отам эса мактабдаёқ ўқишни ташлаб, кун кўриш учун ишлашга мажбур бўлиб қолган йигит экан. Туққан онам аввалига менинг бу оилага ўтиб кетишимга қаршилик кўрсатган, бу ҳақдаги ҳужжатларни имзоламаган. Мен янги оилага ўтиб, бир неча ойлар яшаганимдан сўнггина ота-онам мени коллежда ўқитишга рози бўлгач, туққан онам ҳужжатларни имзолаб берган".

Шундай қилиб, фарзандни асраб олган ота-она — колифорниялик (Маунтин-Вью шаҳридан) Пол Жобс ва Клара Жобслар бўлиб чиқди. Клара аллақандай фирмада бухгалтер бўлиб ишлар, Пол Жобс эса лазер ускуналарини ўрнатиб берадиган компанияда механик эди. Улар оиланинг янги аъзосига Стивен Пол деб исм бердилар.

Стивнинг айтишича, отаси техникани яхши тушунадиган, қули гул одам булган. У эски, шалағи чиққан машиналарни 50 $ га сотиб олиб, таъмирлаб, ярақлатиб, талабаларга сотган. "Ота-онам шундай йўллар билан менинг коллежда ўқишим учун маблағ йиғишарди", деб эслайди Стив. Ёш Стив айниқса, отаси билан жуда яхши муносабатда эди. Стив Жобсдан: "Болаларингизга қандай тилакларингиз бор?" деб сўраганларида, у: "Менга отам қандай яхши оталик қилган бўлса, мен ҳам фарзандларимга шундай оталик қила олишимни Яратгандан ҳар куни сўрайман. Фарзандларим мана шундай яхшиликлар қадрини биладиган одамлар бўлиб ўссинлар", деган эди. Стив Жобс ҳақиқий ота-оналари ким эканлигини билганидан кейин ҳам Пол ва Клара Жобсни ўзининг ота-онаси деб тан олди, уларни ҳурмат-иззат қилди, бошига кўтарди. У ўзининг асранди фарзанд эканини тан олмайди, "Менинг ҳақиқий ота-онам мана шулар", дейди.

Аммо ўсмирлик пайтида Стив ўзининг асраб олинган фарзанд эканлигини билгач, ҳақиқий ота-онаси кимлар бўлганлигига ростдан қизиққан, уларни излаб топишга, улар ҳақида маълумот йиғишга киришган эди. Орадан кўп йиллар ўтиб, 27 ёшга чиққанидагина у ўзининг ҳақиқий ота-онасини излаб топади. Жоанна Шибл ва Абдулфаттоҳ Жандалилар кейинчалик оила қуришган, Стивдан сўнг уларнинг қизи туғилган, бу қиз эндиликда машҳур адиба бўлиб, у Нью-Йорк яшайдиган Мона Симисон бўлиб чиқди.

Стив ҳам, Мона ҳам гарчи матбуотда ўзларининг ака-сингил эканликларини очиқ-ойдин айтмаган бўлсалар ҳам, улар ўзаро жуда иноқ, борди-келдилари мунтазам. "Мен акам билан жуда қалин дўстман, - дейди Мона, - у билан фархланаман". Стив ҳам синглисини яхши кўради. "Бизлар бир оилада ўсгандай яқинмиз, синглимни энг яқин дўст сингари кўраман. Вақти-вақтида қўнғироқ қилиб, у билан валақлашиб тураман".

Стив 12 яшарлик пайтида (1967 йил), болалиги тутиб кетдими ёки ўзининг билимдонлигини кўрсатгиси келдими, ўша пайтдаги "Hewlett-Расkаrd" компаниясининг Президенти Уильям Хьюлеттнинг нақ ўзига (уйига!) телефон қилиб, у компания ишлаб чиқараётган электрон ускунани ўрнатмоқчи бўлганини, баъзи бир деталлари етишмаётганини айтади. Хьюлетт Стив билан 20 дақиқача гаплашиб, ёшгина болакайнинг шунча нарсани билгани, ҳатто ўзининг телефонини ҳам топиб олганига ҳайрон бўлиб қолади, болага етишмаётган қисмларни албатта юборажагини билдиради ва уни ёзги таътилда ўзининг корхонасига келиб ишлашга таклиф қилади. "Hewlett-Расkаrd" обрўли корхона эди, ахборот технологиялари билан қизиқадиган кўплаб ўзбилармонлар маълум бир муддатга бўлса-да, келиб, шу корхонада ишлаб, билимини ошириб кетишарди. Ким билади дейсиз, агар Стив ҳам ўша таклифга кўра бу ерга келиб, ишлаб қолаверганида, "Hewlett-Расkаrd"ни келажакда нелар кутиб турган бўлар эди?!

Стив мана шу фирмада ишлаб-танишиб юрган кунлари бирида Стивен Возияк деган мутахассис билан танишиб қолади. Возияк Калифорниядаги Беркли университетини ташлаб, мана шу ерда ишлашга қизиқиб қолган эди. Унинг айтишича, университетда ўқишнинг ҳеч ҳам қизиғи йўқ эмиш, ундан кўра мана шу ерда радиотехникалар орасида... юргани яхши эмиш.

1972 йил Стив Жобс мактабни тамомлаб, Орегон штатидаги Портленд шаҳарчасидаги Рид коллежида ўқиб юрди, аммо биринчи семестрдан кейинроқ ҳайдалиб кетди, негаки коллежда ўқишнинг унга ҳеч қизиги йўқ эди.. Кришнавийлар гуруҳига қўшилиб, шу диннинг ақидаларини ўрганиб юрди, каллиграфия санъатига қизиқиб, шу соҳани ўрганиш учун тўгарак машғулотларига қатнашиб юрди, хуллас, ўзига севимли бўлган, ҳаётини бағишласа арзийдиган машғулот топгунича у кўнглига келган ишини қилди. Шу тариқа, коллеждан ҳайдалганидан буён ҳам бир ярим йил шу зайлда ўтди. Юриб-юриб, ниҳоят 1974 йилнинг кузида у яна Калифорнияга қайтиб келди. Шу ерда у ўзининг эски дўсти Стивен Возняк билан кўришиб қолади. Дўстининг маслаҳати билан Стив Жобс "Аtari" фирмасига техник бўлиб ишга жойлашади. Фирма оммавий тарзда видео ўйинлар ишлаб чиқариш билан шуғулланарди. Бу Стив Жобсга айни муддао бўлди, негаки бу пайтда у Ҳиндистонга саёҳат қилиш учун пул ишлаб олиш илинжида юрган эди.

Ўша йиллари Стив кўпчилик ёшлар сингари 3 нарсага қизиқарди деб айта оламиз, булар — Ҳиндистон мавзуси, хиппилар субмаданияти ва электроника. Шу орада сўнгги қизиқиш анча кучайиб, у дўсти С. Возияк билан Пало-Альтодаги компьютер ва электроника билан қизиқадиган ёшларни ўз қаноти остида бирлаштириб турган Хоумбрю компьютер клубига бориб турарди.

Бу клуб "Аррlе"нинг булажак хужайинлари ҳаётида ҳам ҳал қилувчи ўрин тутди, аввало, икки дуст АТ&Т номи билан машҳур булган телефон фирмасига илакишиб, "ҳамкорлик"ни бошлаб юборади. Стивен Жобс матбуотда АТ&Т телефон тармоғи орқали яширин (махфий) ҳолатда узоқ масофалардаги телефонларга боғланиш мумкинлигини ўқиган эди, улар шундай махфий алоқаларни ўрнатиш мумкинлигини синовдан ўтказадилар. Шу ерда мазкур кашфиётни намойиш қилиб, оммалаштириб юрган Жон Дрейпер деган мутахассис билан танишадилар, кейинроқ эса ўзлари ясаган узоқни боғловчи "ҳаворанг қутича" (махсус қурилган ускуналар) ёрдамида кўпдан-куп ана шундай "амалиёт"ларни бажарадилар. Сўнг Возняк билан Жобс ўзларининг гаражида ушбу қурилмани такомиллаштириш юзасидан тадқиқот олиб бордилар.
Лекин бу ишни узоқ давом эттиришга вақт йўқ эди — Жобс Ҳиндистон бўйлаб саёҳатга шошар, у буни кўп йиллардан буён режалаштириб, тайёргарлик кўриб юрганди. Мана шундай кунларнинг бирида, у иккинчи Стивнинг — Вознякнинг уйида шахсий фойдаланишга мўлжаллаб яратилган уй компьютерини кўриб қолади. Шу ернинг ўзида барча режа ва мақсадларни унутиб, дунёни ўзгартириб юборишга қодир ушбу ускунанинг
— шахсий компьютер (РС-персонал компьютер) нинг замони бошланаётганини ҳис қилади. У ўз мақсадларини Стив Вознякка аён қилиб мавжуд ҳисоблаш машиналарини қайта таъмирлаб, шулар асосида уй шароитида фойдаланиш мумкин бўлган РС ларни тайёрлаш ва уларни сотувга чиқариш ниятини айтади. Шу мақсадда Стив Жобс 1976 йил бошларида чизмакаш Рональд Уэйнни ҳам ўзларининг ишига оғдириб, бирга ишлашага кўндиради. Шу тариқа, 1976 йил 1 апрель куни "Аррlе computer Со" ташкил топди.
Янги компаниянинг ишлаб кетиши учун старт сармояси — бошланғич маблағ керак эди. Бунинг учун Стив Жобс ўзининг микроавтобусини, Стив Возняк дастурланган калькуляторини сотиб, 1800 $ пул тўплашга эришдилар. Яна гаражга қамалиб олиб, деталларни, электрон схема (чизма) ларни кичрайтириб тайёрлаб, компактли арзон компьютер ишлаб чиқарадилар, шу йилнинг ўзидаёқ уй компьютерининг дастлабки модели тайёр бўлди. Ҳадемай, маҳаллий электроника дўконидан буларга 50 та ана шундай компьтер тайёрлаб бериш борасида дастлабки буюртма ҳам келиб тушди. Аммо эндигина тетапоя бўлаётган ёш компания заҳирасида бунчалик кўп сонли компьютерни тайёрлашга етадиган на деталь бор, на уларни сотиб олишга пул бор эди. Шунда Стив Жобс дўконма-дўкон юриб, хўжайинларни қарзга компьютер деталларини беришга кўндириб, 30 кун ичида қарзларни қайтариш шарти билан 50 та уй (шахсий) компьютери тайёрлашга етадиган деталь топиб келтиради. Шундай қилиб, Жобс, Возняк ва Уэйн учовлашиб кечалари ўтириб, 10 кун деганда 50 та компьютерни ўзгартириб, шахсий мақсадларда фойдаланишга яроқли дастлабки компьютерлар партиясини дўкон пештахтасига қўядилар.

Уэйн бундай холис хизмат кўринишидаги бизнеснинг келажагига ишонмади ва қўлини ювиб қўлтиғига урганча компания таркибидан чиқиб кетди. Шу йилнинг куз ойларида Возняк "Аррlе II" деб номланган прототип машинани яратишга мўлжалланган биринчи шахсий компьютер бўлиб, у пластик корпус, дискет ўқийдиган қурилма ҳамда рангли графиктасвир билан таъминловчи ускунадан иборат эди. Компьютернинг харидоргирлигини ошириш мақсадида Жобс реклама учун чиройли ҳамда стандарт муқова (упаковка) яратиш ташвишларини муваффиқият билан ҳал қилди. "Аррlе II" партияси 5 млн дона ишлаб чиқарилди. 1980 йил охирларида "Аррlе" компанияси илк маротаба ўз акцияларини сотувга чиқарди, натижада Стив Жобс 25 ёшида миллионерга айланди.

Яна янги ишланмалар амалга оширилди, чизмалар чизилди, аввалгилари такомиллаштирилди, ҳар гал компьютер деган матоҳ имкон қадар ҳам соддалашар, ҳам бажарадиган ишлари купайиб, мураккаблашарди. 1977 йил ишлаб чиқарилган компьютерга Жобснинг янги туғилган қизининг номи берилиб, "Лиза" деб атала бошланди. Яна бир янги лойиҳа ишлаб чиқилиб, маҳсулотга айланганда "Macintosh" номини олди ("Macintosh"ни Стив Жобс гуруҳи эмас, бошқа гуруҳ тайёрлаган эди). Компаниядаги гуруҳлар ўзаро мусобақалашиб, қайси лойиҳани ким биринчи бўлиб амалга ошириши борасида баҳслашарди. 1983 йил Стив "Лиза" ("Liza") компьютерига янгилик қўшиб, график интерфейсли қилиб чиқарди. Бироқ бу машина унчалик шуҳрат қозона олмади, сабаби, у анчагина қиммат эди (9.9995 $), шунингдек, унинг дастурий иловаси чекланган эди. "Macintosh"да ишлатилган интерфейснинг операцион тизими компьютерсозлик соҳасида инқилоб ясади ва бошқа компьютерлар учун унинг ишлаш тамойили стандарт (намуна) бўлиб қолди.

Хуллас, эндиликда янги-янги мутахассисларнинг янги-янги ишланмалари асосида тобора ихчамлашаётган, соддалашаётган уй компьютерилари ҳамон такомиллашиб, тобора дунё бўйлаб кёнг тарқалиб бормоқди. Бу орада "Аррlе" бир неча бор рақобатчилар тазйиқига дош беролмай, инқироз ёқасига келиб қолди, яна ўзини тиклаб, янгиликларни тезлик билан жорий қилиб, истеъмолга киритиб, электроника технологиялари соҳасида илғор ўринларга чиқиб олди.
Ҳаёт шундай давом этаверади, тўхтайман, нафас ростлайман, тин оламан деган одам бу карвондан четга чиқиб қолишини "Аррlе" раҳбарлари ҳам, ишчи-ходимлари ҳам яхши биладилар.

"Буюк шахслар ҳаётидан" китобидан
(Davr-press нашриёти)

Share